Του Δρόσου Βενετούλη, πνευμονολόγου.
Οι βιταμίνες δεν περιέχουν-παρέχουν χρήσιμη ενέργεια για το σώμα αλλά δρουν ως καταλύτες, επιταχύνοντας ή επιβραδύνοντας τις μεταβολικές αντιδράσεις που απελευθερώνουν ενέργεια από τις τροφές. Επομένως ρυθμίζουν τις διαδικασίες σύνθεσης των ιστών και συντελούν στην ακεραιότητα των κυττάρων.Τονίζεται ότι χρησιμοποιούνται κατ’ επανάληψη στις μεταβολικές αντιδράσεις, δηλαδή δεν καταστρέφονται. Επομένως οι ανάγκες ενός αθλητή δεν υπερβαίνουν τις ανάγκες ενός καθιστικού ατόμου.
ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ
Κατά την καύση των τροφών(μεταβολισμός) το οξυγόνο Ο2 ενώνεται με υδρογόνο H2 και παράγεται νερό. Ένα μικρό ποσοστό όμως περίπου 2-5% του Ο2 διαφεύγει και σχηματίζει τις ελεύθερες ρίζες Ο2 (ΟΗ-, Η2Ο2), οι οποίες είναι πολύ τοξικές διότι αντιδρούν με τους ιστούς του σώματος και τους καταστρέφουν, όπως η υψηλή θερμότητα, η ιονίζουσα ακτινοβολία, ο καπνός τσιγάρου, ρύποι του περιβάλλοντος, φάρμακα, και άλλοι εξωτερικοί παράγοντες. Άπαξ και σχηματισθεί μια ελεύθερη ρίζα Ο2 δημιουργεί αλυσιδωτά περισσότερα μόρια(οξειδωτικό stress), τα οποία όμως εξουδετερώνονται από το αντιοξειδωτικό οπλοστάσιο του οργανισμού τα ένζυμα δηλαδή που εξουδετερώνουν τις τοξικές ρίζες Ο2. (υπερειξωδική δισμουτάση, καταλάση, σελήνιο, βιταμίνες Α, C, Ε και άλλες αντιοξειδωτικές ουσίες).
Η συσσώρευση ελευθέρων ριζών μπορεί να προκαλέσει βλάβη σε πολλές βιολογικά χρήσιμες ουσίες, στο γενετικό υλικό του κυττάρου (DNA), στη μεμβράνη που καλύπτει τα κύτταρα και σε άλλες χρήσιμες δομές. Η τοξικότητα επηρεάζει τα αγγεία στα οποία προκαλείται σχηματισμός αθηρωματικών πλακών(π.χ. στεφανιαία αγγεία).
ΜΙΑ ΕΠΙΖΗΜΙΑ ΕΞΕΛΙΞΗ
Το οξειδωτικό stress προκαλεί τελικά οξειδωτική βλάβη που σχετίζεται με πρώιμη γήρανση, καρκίνο, διαβήτη, στεφανιαία νόσο, εξασθένηση του νευρικού και ανοσολογικού συστήματος και οξειδωτική βλάβη που σχετίζεται με την ανεξέλεγκτη άσκηση.
Δεν υπάρχει τρόπος να μειώσουμε την παραγωγή οξειδωτικών ριζων αλλά να τις εξουδετερώσουμε με τον πανίσχυρο μηχανισμό αντιοξειδωτικών ουσιών του οργανισμού. Ακολουθώντας μια διατροφή με κατάλληλη ποσότητα αντιοξειδωτικών και άλλων χημειοπροστατευτικών ουσιών μειώνεται η επίπτωση της καρδιαγγειακής νόσου, του διαβήτη, της οστεοπόρωσης, του καταρράκτη, του πρώιμου γήρατος, του καρκίνου παγκρέατος, μαστού, εντέρου, προστάτη, μήτρας, κ.λ.π. Η βιταμίνη Α είναι πρόδρομη ουσία του β-καροτένιου, ενός ισχυρού αντιοξειδωτικού που βρίσκεται στα πράσινα φύλλα.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΟΦΕΛΙΜΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ
Μια διατροφή με τα συστεινόμενα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας επίπεδα αντιοξειδωτικής βιταμίνης C μειώνει τον κίνδυνο αρκετών τύπων καρκίνου. Προστασία έναντι της καρδιακής νόσου συμβαίνει σε σχετικά υψηλή πρόσληψη τροφών ή συμπληρωμάτων που περιέχουν βιταμίνη Β (φολικό οξύ = 400mg, Β6 = 3 mg). Αυτές οι δύο βιταμίνες μειώνουν τα επίπεδα της ομοκυστείνης , μιας ουσίας που αυξάνει τον κίνδυνο καρδιακών και εγκεφαλικών συμβαμάτων (εγκεφαλική αιμορραγία).
Πλούσιες πηγές φολικού οξέως είναι τα καρύδια, σπόροι, φασόλια, λαχανικά, φακές, πορτοκάλια. Γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση των οποίων οι δίαιτες περιείχαν σημαντικές ποσότητες βιταμίνης Ε έχουν 62% λιγότερες πιθανότητες να πεθάνουν από στεφανιαία νοσήματα σε σχέση με αυτές που καταναλώνουν μικρότερες ποσότητες βιταμίνης Ε. στους ηλικιωμένους άνδρες υψηλές συγκεντρώσεις βιταμίνης C, Ε και β-καροτένιου σχετίζεται με μειωμένη ανάπτυξη-εξέλιξη αθηρωματικών βλαβών στα στεφανιαία αγγεία Caπροστάτου και εγκεφαλικού(εμποδίζοντας τον σχηματισμό θρόμβου από τις αντιπηκτικές ιδιότητες του παραπροϊόντος του μεταβολισμού της βιταμίνης Ε).
ΦΑΡΜΑΚΟΤΡΟΦΙΜΑ
ΦΑΡΜΑΚΟΤΡΟΦΙΜΑ
Οι θρεπτικές κατευθυντήριες γραμμές τώρα επικεντρώνονται στην κατανάλωση μεγάλης ποικιλίας τροφών, παρά σε απομονωμένες ουσίες που βρίσκονται μέσα σε τροφές. Συστήνεται αυξημένη κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, άπαχο κρέας, χαμηλής περιεκτικότητας γαλακτοκομικά λιπαρά, δημητριακά ολικής αλέσεως. Η προστασία της υγείας μέσω της διατροφής σχετίζεται με μυριάδες δευτερεύουσες ουσίες π.χ. άγνωστο αριθμό χημειοπροστατευτικών φυτοχημικών και λιποχημικών ουσιών που περιέχονται μέσα στις τροφές που περιέχουν βιταμίνες. Οι διεθνείς οργανισμοί υγείας προτείνουν 5 ή και περισσότερα γεύματα (9 για τους άνδρες) από φρούτα, λαχανικά καθημερινά, περιέχοντα βιταμίνη C, β-καροτένιο, βιταμ. Ε.
ΠΙΘΑΝΟΙ ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ
Επηρεάζουν μοριακούς μηχανισμούς και έκφραση γονιδίων.
Μπλοκάρουν τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό των κυττάρων.
Παρέχουν ένζυμα περιέχοντα ουσίες που εξουδετερώνουν καρκινογόνες ουσίες.
ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΜΕ ΜΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΑΠΟ ΥΓΙΕΙΣ ΤΡΟΦΕΣ
Μπλοκάρουν τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό των κυττάρων.
Παρέχουν ένζυμα περιέχοντα ουσίες που εξουδετερώνουν καρκινογόνες ουσίες.
ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΜΕ ΜΙΑ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΑΠΟ ΥΓΙΕΙΣ ΤΡΟΦΕΣ
Αρκετές προσπάθειες χορήγησης συμπληρωμάτων β-καροτένιου και βιταμίνη Α δεν κατόρθωσαν μείωση της επίπτωσης Ca και καρδειαγγειακών νόσων. Τέτοιες μελέτες κατεύθυναν τις πρόσφατες αποφάσεις και κατευθυντήριες γραμμές, ώστε να προτρέπεται η κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, δημητριακών ολικής άλεσης, άπαχο κρέας ή υποκατάστατο κρέατος (σόγια) και γαλακτοκομικά χαμηλής περιεκτικότητας σε λίπος, για να επιτύχουμε το μέγιστο όφελος στην υγεία και να μειώσουμε τον κίνδυνο πρώιμης θνητότητας. Η προστασία επιτυγχάνεται με μυριάδες δευτερεύουσες θρεπτικές ουσίες που βρίσκονται στα είδη αυτά. Τέτοιες μη βιταμινούχες ουσίες περιλαμβάνουν διάφορα φυτοχημικά των φυτών (ουσίες που διεγείρουν και αυξάνουν τη δράση ενζύμων που προκαλούν φυσική αποτοξίνωση, ισοκυανυούχα, κ.ά.) υπάρχουν στα μπρόκολα, λάχανα, κουνουπίδια κ.ά.
Ερευνητές στο NationalEyeInstituteπαρατήρησαν ότι άτομα με υψηλότερη πρόσληψη 2 ειδικών αντιοξειδωτικών (λουτείνη, ζεαξανθίνη) που βρίσκονται στα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (σπανάκι, λαχανίδες) έχουν 70% λιγότερες πιθανότητες να πάθουν εκφύλιση της ωχράς κηλίδας απόν άτομα με χαμηλότερη πρόσληψη. Αυτή η νόσος προέρχεται από εκφύλιση των κυττάρων της ωχράς κηλίδας στο κέντρο του αμφιβληστροειδούς, μιας φωτοευαίσθητης περιοχής στο πίσω μέρος του οφθαλμού μέσω της οποίας βλέπουμε. Το λυκοπυρένιο, μια ισχυρή αντιοξειδωτική ουσία που βρίσκεται σε τροφές πλούσιες σε καροτένιο, σχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο καρδιακής νόσου, Caπροστάτου, εντέρου και πρωκτού.
Στην προηγούμενη δεκαετία εδόθη μεγάλη σημασία στα φαρμακοτρόφιμα, τροφές που παρέχουν ουσίες με οφέλη στην πρόσληψη και θεραπεία των παθήσεων.
Συμπερασματικά καταναλώνοντας σκευάσματα με βιταμίνες σε μεγαλύτερες ποσότητες από τις συσταθείσες, δεν βελτιώνει την απόδοση. Αντίθετα σοβαρά νοσήματα μπορούν να εκδηλωθούν λαμβάνοντας κύρια λιποδιαλύτες αλλά και όχι σπάνια υδατοδιαλυτές βιταμίνες.
Οι βιταμίνες A,C,Eκαι β-καροτένιο είναι ισχυρά αντιοξειδωτικά. Μια διατροφή με τροφές που τις περιέχουν μειώνουν τον κίνδυνο βλάβης από ελεύθερες ρίζες και μπορούν να προστατέψουν από τον κίνδυνο καρδιακής νόσου και Ca.
Κατά την άσκηση μεγάλης διάρκειας ο οργανισμός εξουδετερώνει το οξειδωτικό φορτίο είτε μέσω του ισχυρού αντιοξειδωτικού του μηχανισμού είτε μέσω της εξωγενούς χορήγησης από τη διατροφή.
Στην προηγούμενη δεκαετία εδόθη μεγάλη σημασία στα φαρμακοτρόφιμα, τροφές που παρέχουν ουσίες με οφέλη στην πρόσληψη και θεραπεία των παθήσεων.
Συμπερασματικά καταναλώνοντας σκευάσματα με βιταμίνες σε μεγαλύτερες ποσότητες από τις συσταθείσες, δεν βελτιώνει την απόδοση. Αντίθετα σοβαρά νοσήματα μπορούν να εκδηλωθούν λαμβάνοντας κύρια λιποδιαλύτες αλλά και όχι σπάνια υδατοδιαλυτές βιταμίνες.
Οι βιταμίνες A,C,Eκαι β-καροτένιο είναι ισχυρά αντιοξειδωτικά. Μια διατροφή με τροφές που τις περιέχουν μειώνουν τον κίνδυνο βλάβης από ελεύθερες ρίζες και μπορούν να προστατέψουν από τον κίνδυνο καρδιακής νόσου και Ca.
Κατά την άσκηση μεγάλης διάρκειας ο οργανισμός εξουδετερώνει το οξειδωτικό φορτίο είτε μέσω του ισχυρού αντιοξειδωτικού του μηχανισμού είτε μέσω της εξωγενούς χορήγησης από τη διατροφή.
Το ερώτημα είναι κατά πόσον η χορήγηση συμπληρωμάτων που περιέχουν αντιοξειδωτικά π.χ. μεγάλες ποσότητες βιταμίνης C καταστέλλουν τη φυσική αντιοξειδωτική αντιφλεγμονώδη απάντηση του οργανισμού στο οξειδωτικό stress.
